Veelgestelde vragen over zbo-register (FAQ's)

Op deze pagina vindt u antwoorden op veelgestelde vragen over de inhoud van het zbo-register en algemene vragen over het zbo-register. Voor vragen over het gebruik en de functionaliteiten van het register, zoals het doorgeven van wijzigingen op de informatie in het register, verwijzen wij u naar de help-pagina van het Register van Overheidsorganisaties. Aanvullende informatie over zbo’s en verzelfstandiging kan gevonden worden op de kennisbank openbaar bestuur. Eventuele vragen kunt u ook stellen via het contactformulier.

1. Wat is een zbo?

Een zelfstandig bestuursorgaan is een bestuursorgaan van de centrale overheid dat volgens de wet met openbaar gezag is bekleed en dat niet ondergeschikt is aan een minister (Kaderwet zelfstandige bestuursorganen). Het orgaan is zelfstandig, maar de minister heeft wel iets over een zbo te zeggen. De minister is verantwoordelijk voor het beleid dat een zbo uitvoert en voor het toezicht daarop. Ook moet de minister verantwoording kunnen afleggen over een zbo aan de Eerste en Tweede Kamer.

2. Wat is het zbo-register en welke zbo’s worden in het register opgenomen?

Het zbo-register is een deelregister van het Register van Overheidsorganisaties (ROO). In het zbo-register zijn vrijwel alle zbo’s opgenomen die:

  • voldoen aan deze definitie van zbo van artikel 1 van de Kaderwet zbo’s: een bestuursorgaan van de centrale overheid dat bij de wet, krachtens de wet bij algemene maatregel van bestuur of krachtens de wet bij ministeriële regeling met openbaar gezag is bekleed en dat niet hiërarchisch ondergeschikt is aan een minister.

    of 

  • voldoen aan de definitie van bestuursorgaan uit artikel 1:1 van de Algemene wet bestuursrecht en niet hiërarchisch ondergeschikt zijn aan de minister.

Het register maakt onderscheid in twee typen zbo’s: de afzonderlijke zbo’s en de clusters van zbo’s. Zie ‘Wat is het verschil tussen een zbo en een zbo-cluster?’ voor meer over zbo-clusters.

3. Wat is het verschil tussen een zbo en een zbo-cluster?

Naast individuele zbo’s staan er in het zbo-register ook meerdere clusters van zbo’s. In een cluster zijn zbo’s opgenomen die op basis van dezelfde wettelijke bepalingen taken uitvoeren. Een voorbeeld hiervan is het cluster Registratiecommissies KNMG, KNMP, KNMT, FGzPt en V&VN. De organen in het cluster voeren de wettelijke taak uit om registers bij te houden van beschermde beroepstitels binnen de gezondheidszorg. Omdat de registratiecommissies in het cluster vergelijkbare taken hebben, worden ze als onderdelen van hetzelfde cluster weergegeven. Ze vallen allemaal onder de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen.

Het komt ook voor dat zbo-clusters in het zbo-register worden opgenomen zonder aparte organisatieonderdelen. Dit gebeurt vooral wanneer organisaties die een bepaalde zbo-taak uitvoeren niet onder de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen vallen. Soms komt het voor dat het aantal organisaties dat een specifieke zbo-taak uitvoert zo groot is, dat het onpraktisch en onoverzichtelijk is om alle individuele organisaties bij te houden in het zbo-register. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het cluster Erkenninghouders Algemene Periodieke Keuring (APK). Hieronder vallen onder meer alle garages die in Nederland APK’s mogen aanbieden. De grote aantallen garages maken het echter vrijwel onmogelijk om deze afzonderlijk in het zbo-register op te nemen. In deze gevallen vermeldt de registerpagina van het cluster dat de onderdelen die bij het cluster horen niet in het zbo-register worden benoemd.

4. Kunnen er rechten worden ontleend aan de informatie in het zbo-register?

Nee. Hoewel de gegevens in het register met zorg worden beheerd, kunnen er geen rechten worden ontleend aan vermelding in het zbo-register. Het zbo-register is geen bekendmaking in de zin van de Grondwet. Alleen publicatie in het Staatsblad, de Staatscourant en andere vanwege de overheid verkrijgbaar gestelde publicatiebladen geldt als officiële publicatie en alleen aan een officiële publicatie kunnen rechten worden ontleend.

5. Wat is het verschil tussen een zbo en een rwt?

In de praktijk worden de begrippen 'zelfstandige bestuursorgaan' (zbo) en 'rechtspersoon met een wettelijke taak' (rwt) regelmatig door elkaar gebruikt. De begrippen betekenen echter niet exact hetzelfde. Veel zbo’s zijn óók rwt, maar niet allemaal. En andersom: er zijn veel rwt's die geen zbo zijn.

Bij zbo’s staat het begrip ‘bestuursorgaan’ centraal. Dit komt uit het bestuursrecht. Een bestuursorgaan is ‘een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld of een ander persoon of college, met enig gezag bekleed’ (Algemene wet bestuursrecht, artikel 1.1). Iedere rechtspersoon heeft organen, bijvoorbeeld een dagelijks bestuur en een directie, maar niet alle organen zijn bestuursorganen. Bestuursorganen maken altijd deel uit van een rechtspersoon, hetzij van de Staat, hetzij van een andere rechtspersoon.

Bij rwt's staat het begrip ‘rechtspersoon’ centraal. Dit is afkomstig uit het privaatrecht. Rechtspersonen zijn dragers van vermogensrechtelijke rechten en verplichtingen (zie boek 2 van het Burgerlijk Wetboek). In de Comptabiliteitswet wordt het begrip rwt omschreven als "rechtspersonen voor zover die een bij of krachtens de wet geregelde taak uitoefenen en daarmee geheel of gedeeltelijk worden bekostigd uit de opbrengst van bij of krachtens de wet ingestelde heffingen" (Artikel 91 Comptabiliteitswet 2001).

De Algemene Rekenkamer houdt een namenregister bij met rwt's. Zoals eerder vermeld, overlappen de rwt's deels met de zbo’s in het zbo-register. Het zbo-register bevat echter meer informatie over deze rechtspersonen.

6. Hoe actueel zijn de gegevens in het zbo-register?

Het zbo-register wordt één keer per jaar gecontroleerd op juist- en volledigheid door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in samenwerking met andere ministeries. Wilt u een wijziging doorgeven namens een zbo of heeft u een vraag? Meld het via het correctieformulier.

7. Wie is verantwoordelijk voor de inhoud van het zbo-register?

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de basisgegevens in het register. Samen met contactpersonen van de verschillende ministeries worden de gegevens zo actueel mogelijk gehouden. Wilt u een wijziging doorgeven namens een zbo of heeft u een vraag? Meld het via het correctieformulier.

8. Wat wordt er bedoeld met de Kaderwet zbo’s?

Met de Kaderwet zbo’s wordt de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen bedoeld. Deze wet stelt algemene principes, ofwel kaders, voor zbo’s. Zbo’s die na 01-02-2007 zijn ingesteld, vallen in principe automatisch onder de Kaderwet. Voor zbo’s die voor deze datum zijn ingesteld, geldt de Kaderwet zbo’s alleen als dit in de betreffende instellingswet (of andere regelgeving) is bepaald.

In de wettelijke grondslag kan opgenomen worden dat er wordt afgeweken van artikelen van de Kaderwet zbo’s. Als dit het geval is wordt deze informatie in het zbo-register vermeld.

9. Bij een zbo wordt een evaluatie genoemd. Naar welke evaluaties wordt er verwezen?

Artikel 39, eerste lid, van de Kaderwet zbo’s stelt: ‘Onze Minister zendt elke vijf jaar een verslag aan beide kamers der Staten-Generaal ten behoeve van de beoordeling van de doelmatigheid en doeltreffendheid van het functioneren van een zelfstandig bestuursorgaan.’ Naar deze verslagen wordt verwezen. Omdat deze verplichting alleen geldt voor zbo’s die onder de werking van de Kaderwet zbo’s vallen, worden alleen voor die zbo’s verslagen opgenomen in het register.

10. Staat uw vraag er niet bij?

Wordt uw vraag niet beantwoord op deze pagina? Stel dan uw vraag via dit contactformulier.