Veelgestelde vragen over zbo-register (FAQ's)

Op deze pagina vindt u antwoorden op veelgestelde vragen over het zbo-register . Voor vragen over het gebruik, de functionaliteiten, of het doorgeven van wijzigingen op de informatie in het register, verwijzen wij u naar de help-pagina van het Register van Overheidsorganisaties (ROO). Aanvullende informatie over zelfstandige bestuursorganen (zbo’s) en verzelfstandiging vindt u op de kennisbank openbaar bestuur.  Heeft u nog geen antwoord op uw vraag? Neem dan contact op via het contactformulier.

1. Wat is een zbo?

Een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) is een bestuursorgaan van de centrale overheid dat volgens de wet met openbaar gezag is bekleed en dat niet ondergeschikt is aan een minister (Artikel 1 Kaderwet zelfstandige bestuursorganen). Het orgaan is zelfstandig, maar de minister heeft wel iets over een zbo te zeggen. De minister is verantwoordelijk voor het beleid dat een zbo uitvoert en voor het toezicht daarop. Ook moet de minister verantwoording kunnen afleggen over een zbo aan de Eerste en Tweede Kamer.

2. Wat is het zbo-register en welke zbo’s worden in het register opgenomen?

Het zbo-register is opgenomen in het ROO. In het zbo-register zijn vrijwel alle zbo’s opgenomen die:

   • voldoen aan de definitie van zbo van artikel 1 van de Kaderwet zbo’s.
of
   • voldoen aan de definitie van bestuursorgaan uit artikel 1:1 van de Algemene wet bestuursrecht en niet ondergeschikt zijn aan de minister.

In het register staan afzonderlijke zbo’s en clusters van zbo’s. (zie veelgestelde vraag 3 ‘Wat is het verschil tussen een afzonderlijke zbo en een cluster van zbo’s ?’ voor meer informatie)

3. Wat is het verschil tussen een afzonderlijke zbo en een cluster van zbo’s?

Een afzonderlijke zbo is altijd een losse organisatie die taken uitvoert op basis van wettelijke bepalingen. 

Een ‘cluster van zbo’s’  is een groep van afzonderlijke zbo’s die taken uitvoeren op basis van dezelfde wettelijke bepalingen.

In het zbo-register staan clusters met én zonder vermelding van de afzonderlijke zbo’s. Als de afzonderlijke zbo’s die een bepaalde zbo-taak uitvoeren niet onder de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen vallen, staan zij niet in het register. Ook kan het aantal zbo’s dat een vergelijkbare zbo-taak uitvoert zo groot zijn, dat het onpraktisch en onoverzichtelijk is om alle afzonderlijke zbo’s in het zbo-register op te nemen. Zoals bij het cluster ‘Erkenninghouders Algemene Periodieke Keuring’ (APK), dat onder meer bestaat uit alle garages die in Nederland APK’s mogen aanbieden. Op de registerpagina van een cluster staat dan de melding dat de zbo’s die het cluster vormen niet in het zbo-register worden benoemd.

4. Kan ik rechten ontlenen aan de informatie in het zbo-register?

Nee. Hoewel de gegevens in het register met zorg worden beheerd, kunt u geen rechten ontlenen aan vermelding in het zbo-register. Het zbo-register is geen bekendmaking in de zin van de Grondwet. Alleen publicatie in het Staatsblad, de Staatscourant en andere vanwege de overheid verkrijgbaar gestelde publicatiebladen geldt als officiële publicatie en alleen aan een officiële publicatie kunnen rechten worden ontleend.

5. Wat is het verschil tussen een zbo en een rwt?

In de praktijk worden de begrippen 'zelfstandige bestuursorgaan' (zbo) en 'rechtspersoon met een wettelijke taak' (rwt) regelmatig door elkaar gebruikt. De begrippen betekenen echter niet exact hetzelfde. Veel zbo’s zijn óók rwt, maar niet allemaal. En andersom: er zijn veel rwt's die geen zbo zijn.

Bij zbo’s staat het begrip ‘bestuursorgaan’ centraal. Dit komt uit het bestuursrecht. Een bestuursorgaan is ”een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld of een ander persoon of college, met enig gezag bekleed” (Artikel 1:1 Algemene wet bestuursrecht). Iedere rechtspersoon heeft organen, bijvoorbeeld een dagelijks bestuur en een directie, maar niet alle organen zijn bestuursorganen. Bestuursorganen maken altijd deel uit van een rechtspersoon, hetzij van de Staat, hetzij van een andere rechtspersoon.

Bij rwt's staat het begrip ‘rechtspersoon’ centraal. Dit is afkomstig uit het privaatrecht. Rechtspersonen zijn dragers van vermogensrechtelijke rechten en verplichtingen (Burgerlijk Wetboek Boek 2). In de Comptabiliteitswet wordt het begrip rwt omschreven als "Een rechtspersoon die een bij of krachtens een wet geregelde taak uitvoert en die daartoe geheel of gedeeltelijk wordt bekostigd uit de opbrengst van een bij of krachtens een wet ingestelde heffing,...” (Artikel 1.1 Comptabiliteitswet 2016).

De Algemene Rekenkamer houdt een overzicht met rwt's bij. De rwt's overlappen voor een deel met de zbo’s in het zbo-register, maar het zbo-register bevat meer informatie over deze rechtspersonen.

6. Hoe actueel zijn de gegevens in het zbo-register?

Het zbo-register wordt één keer per jaar gecontroleerd op juist- en volledigheid door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in samenwerking met andere ministeries. Wilt u een wijziging doorgeven of heeft u een vraag? Meld het via het correctieformulier.

7. Wie is verantwoordelijk voor de inhoud van het zbo-register?

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de basisgegevens in het register. Samen met contactpersonen van de verschillende ministeries worden de gegevens zo actueel mogelijk gehouden. Wilt u een wijziging doorgeven namens een zbo of heeft u een vraag? Meld het via het correctieformulier.

8. Wat is de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen?

De Kaderwet zelfstandige bestuursorganen bepaalt algemene regels, de kaders, voor zbo’s. Zbo’s die na 01-02-2007 zijn ingesteld, vallen meestal vanzelf onder de Kaderwet. Voor zbo’s die voor die datum zijn ingesteld, geldt de Kaderwet zbo’s alleen als dit in de daarvoor geldende instellingswet (of andere regelgeving) is bepaald.

In de wettelijke grondslag kan opgenomen worden dat er wordt afgeweken van artikelen van de Kaderwet zbo’s. Als dit het geval is wordt deze informatie in het zbo-register vermeld.

9. Bij een zbo wordt een evaluatie genoemd. Naar welke evaluaties wordt er verwezen?

Artikel 39 Kaderwet zelfstandige bestuursorganen stelt: “Onze Minister zendt elke vijf jaar een verslag aan beide kamers der Staten-Generaal ten behoeve van de beoordeling van de doelmatigheid en doeltreffendheid van het functioneren van een zelfstandig bestuursorgaan.” Naar die verslagen wordt in het zbo-register verwezen. De verplichting geldt alleen voor zbo’s die onder de Kaderwet zbo’s vallen, daarom worden alleen bij die zbo’s verslagen opgenomen in het register.